බුදු සමය බුදුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය සමඟ බෙදී යන්නට විය. එම බෙදුම ථෙරවාදය මහායානය ලෙස ප්‍රකටය. නමුත් මෙම ප්‍රකට වාදයන් නිකායන් ලෙස භේදගත වීමට පාදම ලෙස බලපාන්නේ කවරක්ද.
මේ ගැන නිසි එබී බැලීමක් කල යුතුය. ධර්මාවබෝධය මිස අන් යමකින් ඇති ඵලය කුමක්දැයි යන ප්‍රශ්ණය නැගී එන්නේ බුදුන් වහන්සේ වැඩ සිටි සමයේමය. එමෙන්ම ධර්මාවබෝධයෙන් ඇති ප්‍රථිඵලයක් විනයධර නොවේනම් නැතය යනුවෙන් එයට ප්‍රතිවිරුද්ධව පිරිසක් නැගී සිටියේය.
මේ අනුව ධර්මධරයන් සහ විනයධරයන් යැයි මතවාදීහු දෙපිරිසක් මෙසේ ගෞතම බුද්ධ ශිෂ්‍ය පුත්‍රයන් තුලින්ම මතුවීමට පටන් ගනී. ඒ අනුව ධර්මවාදීන්ගේ හා විනයවාදීන්ගේ වාද විවාද ප්‍රතිවාද තර්ක විතර්ක ප්‍රතිතර්ක අතරින් බුද්ධ ශාසනය ගලා එන්නට විය.
මෙම විවාදයම ශාසන භේදය දක්වා ඇදී ගියේය. එයම නිකායාත්‍ර දක්වාම බලපාන්නේය. බුදු දහම නිදහස් දහමක් වීම නිසා එය වාද විවාද මැදම නැගී ඒම ස්වභාවිකයි. ඒත් ධර්මධරයන් සහ විනයධරයන්ගේ අර්ථ විවරණයන් මැද තවත් පාර්ශවයන් එය මැදට එක්වේ. සීලය,ප්‍රඥාව, සහ සමාධිය ගැන කියවීමක් මතු වන්නේ මේ මැදින්ය. සැබැවින්ම ශීලය නොවේ නම් ප්‍රඥාවෙන් පලක් වේද. මේ දෙකම තිබුණද සමාධිය නොවේ නම් ඇති අර්ථය කුමක්ද ආදී ලෙස එම අර්ථ විවරණයන් මතුවේ. එයට මැදිව ශාසනය තුල මත ආදේශකයන්ගේ නැගීම සිදුවේ. ඒත් ධර්මධරයන් හා විනයධරයන් අතර, විවාදය ප්‍රකට විවාදය වූයේය. එහි පාදම මැදින් මහායානිකත්වය හා ථෙරවාදීත්වය නමින් නිකාය ද්විත්වයක් නැගී ආවේය.
දැන් නූතන සසුන මේ මුල් අදහස් දෙක මැදින් ඇවිත් දහස් ගණනක අදහස් මතිමතාන්තර මත පවතී. එම පැවතීම සොයා ගන්නට නම් එහි පාදමේ ඇති ධර්මධර - විනයධර නම් කථිකාව වටහා ගත යුතුය. එය වටහා ගැනීමට නොහැකි තරම් සංකීර්ණ වන්නේය. මන්ද සමාජය නිබඳවම එක් අන්තයක පහස පතන නිසාය. එම නිසාම ධර්මධරත්වයේ අන්තයද විනයධරත්වයේ අන්තයද ලෙස ශ්‍රාවක සමාජය බෙදී යන්නට විය. වඩාත් තීව්ර ප්‍රශ්ණය වූයේ ගිහි සමාජයේ බහුතරය බුද්ධ පුත්‍රයන් යනු විනයධරයන් විය යුතුම සේ ඇදහීමයි. ඒ අනුව විනයධරයන් අතුරින් වනවාසීන් බිහිවිය.
මේ විධියට බලන විට විනයධරත්වය ධර්මධරත්වය යන විවාදය මැඳින් මතුවී එන්නේ සීලයයි. සිල්වතුන්ගේ මතුවීමක් ගැන අවධානය ඇති වන්නේ එවිටය. ශිලය මුලික වීමෙන් ඇතිවන පැවිද්ද ගැන දිගු කථාවක් මතුවේ. භික්ෂූන් සිල්වතුන් විය යුතු යැයි සාමාන්‍ය ජන වහරේ පවා පැලපැදියම් වන්නේ එසේය. මේ අනුව ධර්මධර විනයධර වාදය අවසානයේ සීලය මුලිකත්වය ගන්නා තැනට තල්ලු වේ. විනයධරත්වය යන්නට වඩා සිල්වතුන් යන්නට සාමාන්‍ය ජනතා බහුතරයද මනාප වූයේ මේ සමඟය.
දැන් බැලිය යුත්තේ බුදුන් වහන්සේගේ ශාසනය ධර්මධරයන්ගේ ශාසනයක්ද නොවේ නම් විනයධරයන්ගේ ශාසනයක්ද යන්නය. ඉතිහාසය මුළුල්ලේ මේ ගැන ඇතිව ඇති වාදය නිමාවක් නම් නොවීය. සිදුවූයේ එම වාදය දිගුවන තරමට "නිවන" දුර යාමය. විනයෙන් තොරව පවතින ධර්මධරත්වයද, ධර්මධරත්වයෙන් තොරව පවතින විනයද යනු චාරිත්‍රයක් පමණි. සැබැවින්ම "විනය" යනු නීතියක් නොවේය. එය අවබෝධත්වය තුලින් නිරායාසයෙන් උපදින පැවැත්මක් වැනිය. අන් අතකින් විනයානුකූල අවබෝධය ධර්මධරභාවය රඳවා ගැනීමට පිටුවහලක් බවය. ඒ අනුව විනයධරයන්ගේ ශාසනය සහ ධර්මධරයන්ගේ ශාසනය දෙයාකාරව ගලා යයි. බුදුන් වහන්සේ වදාල මාර්ගයේ ඇත්තේ ධර්මධාරිත්වය හා විනයධාරීත්වය එකට පවතින මාවතකි. ඒත් මෙය දෙපසට බෙදාගෙන නිකාය මතවාද පාර්ශව බිහිවී ඇත. මේ නිසා විනයධරයන්ට එරෙහිව ධර්මධරයන් හා ධර්මධරයන්ට එරෙහිව විනයධරයන් වාද විවාද වලින් නතර නොවේ. ඔවුන් තම දැක්ම පැවැත්ම වෙනුවෙන් ගිහි බලය රැස් කරයි. ගිහි බලයෙහි අවසානය ඇත්තේ දේශපාලන බලය තුලය.
දැන් ධර්මධරත්වය විනයධරත්වය ගැන විවාද නැත. දහම ආගමක් වි ඇති නිසා හැමදේම වෘත චාරිත්‍ර වත්පිළිවෙත් උත්සව පෙරහැර බවට පත්වී හමාරය. රාජ්‍යය ඒවා අපූරුවට ඉටුකර දීමෙන් රජයට ආගමික බලය ලබාගත හැකිය. ආගමිකයන්ට ලෞකික සැප අසීමිතව රැස් කරගත හැක. පුරවැසියාට ජීවිතය අහිමි වී ඇත. එසේ හෙයින් විනයධර හා ධර්මධර සුසීලන් අවශ්‍ය නැති තැනට පත්වන තරම් ශාසනය වියවුල්ය. විනයධරයේ තහවුරුවක් වූ වනවාසයද ධර්මධරයේ තහවුරුව වූ ග්‍රාමවාසයද භක්තිවාදයට යටව ගියේය. භක්ති පූජාව ඇති විට රාජ්‍යයට යන පාර පහසුය.
ඉතිහාසඥ/ සාහිත්‍යවේදී
වායාම :ලේඛකයාගේ වෙනත් ලිපි
