අතීතය සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමට බරපතල ලෙස උනනන්දුවක් දක්වන්නේ නම් ශ්‍රී ලංකා රජය සමූහ මිනීවළවල් කැනීමේ සියලු පරීක්ෂණ
සඳහා ජාත්‍යන්තර නීරීක්ෂකයන් ගෙන්වා ගැනීමට කැපවී ක්‍රියා කළ යුතු යයි දිවයින පුරා අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ ඥාතීන් සමඟ කටයුතු කරන දේශීය හා ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් සංවිධාන පහක් ආණ්ඩුවට බලකර සිටියි.
වාර්ගික අධ්‍යයනය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර මධ්‍යස්ථානය (ICES) විසින් නිමවන ලද අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ පවුල්වල ඉරණම පිළිබඳව වාර්තා චිත්‍රපටයක් ද 2023 ජූනි 22 දින කොළඹ දී තිරගත කරමින්, සමූහ මිනීවළවල් හාරා පරීක්ෂණ පැවැත්වීමේ සංස්ථාපිත අසාර්ථකතත්වයේ රටාවක් විස්තර කෙරෙන ඒකාබද්ධ වාර්තාවක් එළිදැක්වීමට මානව හිමිකම් සහ සංවර්ධන මධ්‍යස්ථානය (CHRD), කාන්තා ක්‍රියාකාරී ජාලය (WAN) අතුරුදහන් වූවන්ගේ පවුල් එකතුව (FoD), සත්‍යය සහ යුක්තිය සඳහා ජාත්‍යන්තර ව්‍යාපෘතිය (ITJP) සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා මාධ්‍යවේදියෝ (JDS) යන සංවිධාන කටයුතු තිබේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ මානව හිමිකම් චර්යාව පිළිබඳව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් මණ්ඩලයේ 53 වැනි සැසිවාරයේ විශේෂ අවධානය යොමුවූ දිනට පසුදා “ ශ්‍රී ලංකාවේ සමූහ සුසාන හා අසාර්ථක කැනීම්' ” (“இலங்கையின் பாரிய புதைகுழிகள் பற்றிய உண்மையைத் தேடல் -Mass graves and failed exhumations in Sri Lanka") මැයෙන් කොළඹදී තෙබසින්ම එළිදැක්වෙන මෙම වාර්තාව පරීක්ෂණවලට රජය ආයතනික වශයෙන් කරන අතපෙවීම් ද හෙළිකරයි.
නියෝජ්‍ය එජා මානව හිමිකම් කොමසාරිස් නදා අල් නශීෆ්
“අතීතය ගැන පියවර ගැනීමට වීරිය දැරීම සම්බන්ධයෙන් ගත් කල වගඋත්තරදායකත්වයේ බරපතල හිඩැස එලෙසම පවතී. තවද, දණ්ඩ මුක්තිය පැතිර පවත්නා තාක් කල්, ශ්‍රී ලංකාව නිර්ව්‍යාජ සංහිඳියාවක් හෝ තිරසාර සාමයක් හෝ උදා කරගනු නැත” නියෝජ්‍ය එජා මානව හිමිකම් කොමසාරිස් නදා අල් නශීෆ් ජිනීවා සමුළුවේදී කියා සිටියාය.
දිවයින පුරා විසිරී පවතින සමූහ මිනීවළවල් අතරින් වසර 30 ක් තිස්සේ කැනීම් සිදුකළ 20ක් පිළිබඳ සවිස්තර තොරතුරු සිතියම් සහිතව පිටු 70කට වඩා දිවෙන වාර්තාවේ දැක්වේ.
“දශක තුනකට සහ මළසිරුරු ගොඩගැනීමට දැරූ උත්සාහයන් විස්සකට පසුවත්, මෙතෙක් ගොඩගෙන පවුල්වලට ආපසු බාරදී ඇත්තේ මළසිරුරු ස්වල්පයක් පමණෙකි,” යි අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ පවුල් එකතුවේ බ්‍රිටෝ ප්‍රනාන්දු පවසයි.
“ අප සියල්ලන්ම දන්නවා මළසිරුරු දස දහස් ගණනක් දිවයිනපුරා නොගැඹුරු මිනීවළවල්වල තිබෙන බව. මෙම ප්‍රගතියේ දුක්මුසු අනුපාතය දුර්භාග්‍යයක් ලෙස හඳුන්වන්න බැහැ. එය පැහැදිලිවම දේශපාලන කැමැත්තක් නොමැතිකමයි,” ඔහු වැඩිදුරටත් සදහන් කරයි.
යාපනයේ අල්ලෙයිපිඩි ප්‍රදේශයේ ඉඩමක ඉදිකිරීම් කරද්දී මිනිස් අස්ථි සහ දත් 27ක් හමුවී තිබේ.
වාර්තාව නිකුත් කිරීමට දින කීපයකට පෙර යාපනයේ අල්ලෙයිපිඩි ප්‍රදේශයේ ඉඩමක ඉදිකිරීම් කරද්දී මිනිස් අස්ථි සහ දත් 27ක් හමුවී තිබේ. පොලිසිය විශ්වාස කරන්නේ එම මිනිස් ශේෂ වසර 20ක් පමණ පැරණි බවයි. චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායක ජනාධිපති වී සිටි ඒ සමයේ යාපනය අර්ධද්වීපය පැවතියේ රජයේ පාලනය යටතේය.
බලාත්කාරයෙන් අතුරුදහන්කිරීම් විසඳා නැති රටවල් අතර දෙවැන්න ලෙස ශ්‍රී ලංකාව එක්සත් ජාතීන් විසින් ශ්‍රේණිගත කර තිබේ.
“In Plain Sight – Searching for Truth Behind Sri Lanka’s Mass Graves”, නමින් නිපදවා ඇති විනාඩි 30 වාර්තාමය චිත්‍රපටය ද බණ්ඩාරනායක ජාත්‍යන්තර අධ්‍යයන මධ්‍යස්ථානයේ දී තිරගත කෙරිණ.
එම චිත්‍රපටයෙන් අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ පවුල් කොපමණ කලක් දුක්කම්කටොළු දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ සත්‍ය දැනගැනීමට අරගල කරඇත්දැයි පෙන්නුම් කරයි.
මෙම වාර්තා චිත්‍රපටයෙන් විපතට පත් පවුල් සහ ප්‍රියාදරයන් පළකරන අදහස් ඇතුළු විවිධ ආඛ්‍යාන කෙරෙහි අවධානය යොමුකරමින් ශ්‍රී ලංකාවේ අතුරුදහන්වීම් සහ සමූහ මිනීවළවල් අතර සම්බන්ධතාව විමසා බලයි.
2013 දී මාතලේ රෝහල ආසන්නයේ භූමියකින් මළසිරුරු 155 ක් ගොඩගැනීමෙන් පසුව තමන් ඉදිරිපත් කරන සමූහ මිනීවළවල් ගැන සිද්ධිය ඉදිරියට ගෙන යාම සඳහා උපකාර පතා 1980 දශකයේ අගභාගයේදී මාතලේ අතුරුදහන් වූ තැනැත්තන්ගේ පවුල් කළ ඉල්ලීමෙන් පසුව මෙම ඒකාබද්ධ වාර්තාව ඉදිරිපත් කෙරිණ.
ගජබා රෙජිමේන්තු නිලධාරීන් - වමේ සිට තුන්වැන්නා ගෝඨාභය රාජපක්ෂ - 1989 ජූලි 25
1989 දී මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයේ සියගණනක් අතුරුදහන් වූ අතර හිටපු ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ එම කාලයේදී එම ප්‍රදේශයේ දිස්ත්‍රික් හමුදා සම්බන්ධීකරණ නිලධාරියා විය. පසුව ජනාධිපති පරීක්ෂණ කොමිසමක් විසින් ඔහු චෝදනා ඇති සැකකරුවකු ලෙස නම්කරනු ලැබීය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂඥයන් පිරිසක් මේ වසරේදී ශ්‍රී ලංකා රජයට ලිපියක් ලියමින් රජය පරීක්ෂණ පවත්වා ගෝඨාභය රාජපක්ෂ සහ අපරාධ සිදු කළ බවට චෝදනා ලබන සෙස්සන් වගවීමෙන් බැඳ තැබීමට කර ඇත්තේ කුමක්දැයි විමසා සිටියත් ඊට පිලිතුරක් නොවීය.
දකුණු අප්‍රිකාවේ සත්‍ය සහ යුක්තිය සඳහා වන ජාත්‍යන්තර ව්‍යාපෘතියේ විධායක අධ්‍යක්ෂිකා යැස්මින් සූකා
දකුණු අප්‍රිකාවේ සත්‍ය සහ යුක්තිය සඳහා වන ජාත්‍යන්තර ව්‍යාපෘතියේ විධායක අධ්‍යක්ෂිකා යැස්මින් සූකා පවසන්නේ තිස් වසරක් ගත වී ඇතත් යුක්තිය සොයා සටන් කිරීමට තවමත් සිදුව ඇති බවයි.
“මෙයින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ අපරාධ ලේඛනගතකිරීම ,සාක්ෂි රැස්කිරීම සහ එය සංරක්ෂණය කිරීම යන්තම් පළමු පියවර බවය- වසර තිහක් ගතවීමෙන් පසුවත් අපි තවමත් සත්‍යය සහ යුක්තිය උදෙසා සටන් කරමින් සිටිමු; එය ඉටුනොවන්නේ නම් එය නැවත සිදුනොවන බවට වන පොරොන්දුව ඉටුකරවා ගැනීම දුරවබෝධ වනු ඇත”
“ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ඇතුළු ජවිපෙ යුගයේ ජනතාවට එරෙහි ක්‍රෑරකම්වලට සම්බන්ධ තැනැත්තන් කඩිනමින් වගවීය යුත්තන් බවට පත්කෙරුණේ නම් සිවිල් යුද්ධයේදී ජනතාවට එරෙහි ක්‍රෑරකම් සිදුවීම සහ තවදුරටත් දණ්ඩ මුක්තිය පැවතීම වළක්වාගත හැකිව තිබූණි. වගවීම වෛකල්පික අභ්‍යාසයක් නොවෙයි- එය සියලු ශ්‍රී ලාංකිකයන් සඳහා අනාගතයක් ගොඩනැගීමට අත්‍යාවශ්‍ය වෙයි,” ඇය වැඩි දුරටත් පැවසුවාය.
මන්නාරම සමූහ මිනීවළ
සමූහ මිනීවළවල් දකුණේ දී හමුවූවත් උතුරු නැගෙනහිරදී හමුවූවත් දිවයින පුරා එම විමර්ශනවලට බාධා වී ඇති ආකාරය මෙම වාර්තාවෙන් විමසා බලා තිබේ.
" මහේස්ත්‍රාත්වරුන් සහ වෝහාරික විශේෂඥයන් හිටිඅඩියේ මාරු කර යවා ඇත. උසාවි නියෝග ක්‍රියාත්මක කිරීම පොලිසිය විසින් පමා කොට ඇත. මිනීවළවල් ඇති ස්ථානවලට ඥාතීන්ට සහ නීතිඥයන්ට ප්‍රවේශවීමේ ඉඩකඩ අහුරා ඇත. ජීවතුන් අතර සිටින සාක්ෂිකරුවන් සොයා ගැනීමට කිසිදු උත්සාහයක් දරා නැත., පූර්ව මරණ දත්ත රැස්කර නැත. නීතිපති කාර්යාලය නඩුව අත්හැර සහ යමකු අධිකරණය විසින් වරදකරු ලෙස තීන්දු කරන ලද අතිශය දුර්ලභ අවස්ථාවලදී පවා ඔවුන්ට සමාව දී ඇත."
ශ්‍රි ලංකාවේ නෛතික, ප්‍රතිපත්තිමය සහ මෙහෙයුම් රාමු ප්‍රමාණවත් නොවන බවද විශේෂයෙන් පෙන්වා දී ඇත.
කැමැත්තෙන් තොරව පුද්ගලයන් ඉවත්කරගෙනයාම හෝ අතුරුදහන්කිරීම් පිළිබඳ පරික්ෂණ පැවැත්වීමේ දීපව්‍යාප්ත කොමිසම වැනි ප්‍රධාන ආයතන වසර 2000 තරම් ඈතදී සහ බලහත්කාරයෙන් හෝ නොකැමැත්තෙන් හෝ අතුරුදහන් කිරීම් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ක්‍රියාකාරී කණ්ඩායම මේවා ප්‍රතිසංවිධානය කිරීම පිණිස සවිස්තරාත්මක නිර්දේශ ඉදිරිපත් කර ඇති බව සිවිල් සමාජ කණ්ඩායම් පහ නිකුත් කළ ඒකාබද්ධ නිවේදනයෙන් පෙන්වා දේ.
නව හදිසි මරණ පරීක්ෂණ නීතියක් සහ සම්මත මෙහෙයුම් පටිපාටියක් කෙටුම්පත් කර ඇතත්, ඒවා ප්‍රසිද්ධියට පත්කිරීමක් හෝ පවුල්වලින් උපදෙස් විමසීමක් කර නැති බව එහි වැඩි දුරටත් සදහන්ය.
නීතිඥ කේ එස් රත්නවේල්“ ශ්‍රී ලංකාවේ සමූහ මිනීවළවල් සහ බලාත්කාරයෙන් සිදුකරන අතුරුදහන්කිරීම් සම්බන්ධයෙන් විමර්ශන සිදුකිරීමට කිසිදු දේශපාලන අභිලාෂයක් නැත,” යි මානව හිමිකම් සහ සංවර්ධනය පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානයේ විධායක අධ්‍යක්ෂ එමෙන්ම සමූහ මිනීවළවල් සිද්ධිවලදී පවුල් නියෝජනය කර ඇති කේ. එස්. රත්නවේල් පවසයි.
“ තවදුරටත් පවසන්නේ නම්, සමූහ මිනීවළවල් පිළිබඳ එවැනි පරීක්ෂණ සාමාන්‍ය අපරාධ නඩු පටිපාටියේ කොටසක් වශයෙන් සලකන නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව වින්දිතයන්ගේ පවුල් කෙරෙහි සතුරු බවක් දක්වයි. මෙය මන්නාරම සමූහ මිනීවළවල් පිළිබඳ පරීක්ෂණවලදී ප්‍රකට විය.මාතලේදී අපක්ෂපාත පරීක්ෂණයක් සිදුකළ මහේස්ත්‍රාත්වරයා වහාම ක්‍රියාත්මක වන පරිදි මාරු කරන ලදී. එහෙයින් ශ්‍රී ලංකාවේ යුද හමුදාවෙහි සහ ඔවුන්ගේ දේශපාලන ස්වාමීවරුන්ගේ අභිලාෂයන් ආරක්ෂා කරගැනීම පිණිස දේශපාලන මැදිහත්වීම් බහුලව පැතිර ඇත” ඔහු තවදුරටත් ප්‍රකාශ කළේය.
මන්නාරමේදී, 2018 දී මළසිරුරු 318 ක් (ළමයින් 28 කගේ ඇතුළු) ගොඩගන්නා ලදී. එහිදී සොයාගන්නා ලද වස්තු අතර පාද එකට ගැටගැසීමට යොදාගත් ලෝහ පටි වර්ගයක්ද විය.
මාතලේ මහා රෝහල භූමි පරිශ්‍රයෙන් මතුවූ සමූහ මිනී වල
මාතලේදී , ඇතැම් ඇට කැබලිවල වෙඩිවැදුණු සිදුරු තිබූ බව වාර්තා වූ අතර අනික් අයගේ දෑත් පිටිපසට තබා ගැටගසා තිබු බවත් දැනගන්නට ලැබිණි. එහිදීද, හමුවූ වස්තු 1980 අගභාගයේ බවට වෝහාරික පුරාවිද්‍යාඥයකු විසින් දාතම කර ඇත. එසේ නමුත් පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව ප්‍රකාශ කළේ මන්නාරමේ එම භූමිය සාමාන්‍ය සුසානභුමියක් බවයි. එවකට ජනාධිපතිවරයා වූ මහින්ද රාජපක්ෂ විසින් පිහිටුවන ලද කොමිසමක නිගමනය වූයේ මාතලේ මිනීවළ 1950 ගණන්වල සිට පැවති එකක් බවයි.
රෝහිත භාෂණ අබේවර්ධන”මේ රටේ අපි වල දමන්නට දක්ෂයන් වුවත්, ඇත්ත ගොඩගැනීමට සමත් කම් පාන්නේ නැත,” යි මෙම වාර්තාවෙහි සම කර්තෘත්වය දැරූ ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා මාධ්‍යවේදියෝ සංවිධානයේ රෝහිත භාෂණ අබේවර්ධන පැවසීය.
“ අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ පවුල්වලින් පූර්ව මරණ දත්ත රැස් කොටගෙන ජාත්‍යන්තර විශේෂඥයන්ගේ උපකාර ඇතිව ඉතිරිව පවතින දහස් ගණනක් නැතත් සිය ගණනක් විය හැකි සමූහ මිනීවළවල් පිහිටි ස්ථාන ඉතා නිවැරැදි ලෙස සොයා ගැනීම ඇප විසින් කළ යුතුයි.. කැනීම් ආරම්භ කළ හැක්කේ ඉන් පසුව පමණයි,” යනුවෙන් ඔහු වැඩිදුරටත් පැවසීය.
2023 ජූනි 22 දින කොළඹ දී ජනගත කළ වාර්තාවෙන් 2012-2013 මාතලේදී සහ 2013 දී සහ 2018 දී මන්නාරමේදී සිදුකළ සමූහ මිනීවළවල් පිළිබඳ පරීක්ෂණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින්, මළසිරුරු ගොඩගැනීම් 20 කදී පෙන්නුම් කළ අසමත් කම් ලැයිස්තු ගතකර ඇත.
මෙම ස්ථාන තුනෙහි මළසිරුරු 550 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් ගොඩගෙන ඇති අතර ,අද දක්වා එකම මළසිරුරක්වත් හඳුනාගෙන නැත. එසේවුවත් පැරණි යුගෝස්ලාවියාවේ ගැටුමේදී අතුරුදහන්වූවැයි වාර්තාවූ 40.000 ක් දෙනා ගෙන් 27,000 ට (සියයට 70 ක්) සිදුවූයේ කුමක්දැයි දැනගෙන ඇත.
ඉන්ග්‍රිඩ් මසාජේ“පැරණි යුගෝස්ලාවියාවේ පමණක් නොවේ, ගෝතමාලාවේ, ආජන්ටිනාවේ සහ රුවන්ඩාවේ පවුල්වලට මළසිරුරු ආපසු ලබාදෙමින් සාර්ථක ලෙස මළසිරුරු ගොඩගෙන පරීක්ෂාකිරීම් සිදුකරනු අප දැක ඇත. එය මෙහි සිදුනොවීමට හේතුව ශ්‍රි ලංකාව දක්ෂ නොවීම නොවේ. පවතින ක්‍රමය නිතැතින්ම එයට ඉඩනොදීමයි,” මෙම වාර්තාවේ කර්තෘත්වය දැරූ ඇම්නස්ටි ජාත්‍යන්තරයේ හිටපු පර්යේෂණ ප්‍රතිපත්ති උපදේශිකා ඉන්ග්‍රිඩ් මසාජේ පැවසුවාය.
රටපුරා අතුරුදහන් තැනැත්තන්ගේ පවුල් මෙම අවස්ථාවට සහභාගි විය. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් තම ප්‍රියාදරයන් ගැන සත්‍ය සෙවීම පිණිස නොපසුබට උත්සාහයෙන් මහා කැපකිරීමකින් කටයුතු කළ වයස්ගත කාන්තාවෝය.
“ අපරාධකරුවන්ට මෙය හුදෙක් කල් මැරීමේ ක්‍රීඩාවකි- ඇති තරම් ප්‍රමාද කරතොත් පවුල්වල සාමාජිකයන් මරණයට පත් වීම ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තුව වනවා විය හැකිය. එවිට සාධාරණය ඉටුකරන ලෙස ඊළඟට ඉල්ලා සිටින්නේ කාගෙන් දැයි ” මෙම අවස්ථාවට සම සත්කාරකත්වය දුන් කාන්තා ක්‍රියාකාරි ජාලයේ ශ්‍රීන් සරූර් විමසුවාය.
'අපට මෙම ගැටළුව සම්බන්ධයෙන් බලවත් ඕනෑකමකින් දැන් කටයුතු කිරීමට අවශ්‍යයි.”
